Leczenie aparatem stałym to jedna z najskuteczniejszych metod korygowania wad zgryzu i poprawy ustawienia zębów. Polega na przyklejeniu zamków ortodontycznych do powierzchni zębów i połączeniu ich metalowym łukiem, który stopniowo przesuwa zęby do właściwej pozycji. Aparat stały umożliwia precyzyjne sterowanie ruchem zębów, co pozwala na skuteczne leczenie zarówno drobnych nieprawidłowości, jak i skomplikowanych wad ortodontycznych. Aparaty stałe stosuje się u młodzieży i dorosłych, ponieważ pozwalają na korektę zgryzu w każdym wieku. Wyróżnia się kilka rodzajów aparatów stałych, w tym metalowe, estetyczne oraz językowe. Wybór odpowiedniego modelu zależy od preferencji pacjenta, rodzaju wady i budżetu przeznaczonego na leczenie.

Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Jak przebiega leczenie aparatem stałym?

Pierwszym etapem jest konsultacja ortodontyczna, podczas której lekarz ocenia stan zgryzu i dobiera odpowiednią metodę leczenia. Wykonywane są zdjęcia RTG, a w niektórych przypadkach także skany cyfrowe lub wyciski jamy ustnej. Na tej podstawie ortodonta opracowuje plan terapii i ustala, jak długo potrwa leczenie.

Na kolejnej wizycie następuje założenie aparatu. Zamki ortodontyczne są przyklejane do powierzchni zębów za pomocą specjalnego kleju, a następnie ortodonta mocuje łuk ortodontyczny, który stopniowo wywiera nacisk na zęby, przesuwając je do prawidłowej pozycji. Cały proces trwa około 1,5–2 godzin i jest bezbolesny.

Leczenie wymaga regularnych wizyt kontrolnych co 4–6 tygodni. Podczas tych wizyt ortodonta dokonuje regulacji aparatu, wymienia łuki i ligatury oraz monitoruje postępy leczenia. Całkowity czas terapii wynosi od 12 do 36 miesięcy, w zależności od rodzaju wady i indywidualnej reakcji organizmu.

Po zakończeniu leczenia aparat jest zdejmowany, a pacjent przechodzi do etapu retencji. Stosowanie retainerów (stałych lub ruchomych) zapobiega nawrotowi wady i utrwala uzyskane efekty.

Wskazania do leczenia aparatem stałym

Aparaty stałe są stosowane w leczeniu niemal wszystkich wad ortodontycznych, niezależnie od ich stopnia zaawansowania. Szczególnie dobrze sprawdzają się w następujących przypadkach:

• Stłoczenie zębów, gdy brakuje miejsca w łuku i konieczne jest ich wyrównanie,
• Szparowatość, czyli zbyt duże odstępy między zębami,
• Tyłozgryz, w którym górne zęby są wysunięte przed dolne,
• Przodozgryz, gdy dolne zęby znajdują się przed górnymi,
• Zgryz otwarty, gdy zęby górne i dolne nie stykają się ze sobą,
• Zgryz głęboki, w którym górne siekacze nadmiernie przykrywają dolne,
• Zgryz krzyżowy, kiedy zęby dolne zachodzą na górne,
• Korekta pojedynczych zębów, jeśli ich pozycja jest nieprawidłowa.

Aparaty stałe są wybierane zarówno przez nastolatków, jak i dorosłych, którzy chcą poprawić wygląd i funkcję swojego zgryzu.

Przeciwwskazania do leczenia aparatem stałym

Nie każdy pacjent może rozpocząć leczenie aparatem stałym od razu. Przeciwwskazaniem mogą być aktywne choroby dziąseł, zaawansowana choroba przyzębia lub nieleczona próchnica. W takich przypadkach konieczne jest wcześniejsze przygotowanie jamy ustnej poprzez leczenie zachowawcze, higienizację i ewentualne ekstrakcje zębów, które przeszkadzają w prawidłowej korekcji zgryzu.

Pacjenci z niewystarczającą higieną jamy ustnej powinni poprawić swoje nawyki przed rozpoczęciem leczenia, ponieważ aparat stały zwiększa ryzyko odkładania się płytki nazębnej i powstawania próchnicy. W niektórych przypadkach osoby z silnym bruksizmem mogą wymagać dodatkowej ochrony zamków, aby zapobiec ich uszkodzeniu.

Kobiety w ciąży mogą podjąć leczenie ortodontyczne, ale ze względu na zmiany hormonalne i wrażliwość dziąseł, decyzja powinna być podjęta po konsultacji z ortodontą i lekarzem prowadzącym.

Jeżeli z jakiś powodów planowane jest badanie MRI głowy, aparat metalowy musi zostać zdjęty przed badaniem.

Skutki uboczne po leczeniu aparatem stałym

Leczenie aparatem stałym jest bezpieczne, ale w pierwszych dniach po założeniu pacjenci mogą odczuwać dyskomfort. Może on objawiać się uczuciem napięcia w zębach, bólem przy nagryzaniu oraz podrażnieniami błony śluzowej policzków i warg. Objawy te zwykle ustępują po kilku dniach, a w razie potrzeby można stosować środki przeciwbólowe i woski ortodontyczne łagodzące otarcia.

Niektórzy pacjenci zgłaszają trudności z mówieniem i jedzeniem tuż po założeniu aparatu, ale organizm szybko dostosowuje się do nowej sytuacji. Po zakończeniu leczenia może wystąpić lekkie odwapnienie szkliwa, zwłaszcza jeśli higiena jamy ustnej nie była odpowiednia. Regularne wizyty u higienistki stomatologicznej i stosowanie preparatów remineralizujących pomagają w regeneracji szkliwa.

Po zdjęciu aparatu zęby mogą mieć tendencję do przesuwania się, dlatego stosowanie retencji jest niezbędne do utrwalenia efektu.

Ile kosztuje leczenie aparatem stałym?

• Aparat metalowy kosztuje od 2500 do 4000 zł za jeden łuk, co oznacza, że leczenie dwóch łuków kosztuje od 5000 do 8000 zł.
• Aparat estetyczny (porcelanowy, szafirowy) jest droższy – jego cena wynosi od 3000 do 5000 zł za jeden łuk, a leczenie obu łuków kosztuje od 6000 do 10.000 zł.
• Aparat językowy, który mocuje się od wewnętrznej strony zębów, kosztuje od 10.000 do 20.000 zł za oba łuki.

Do kosztów leczenia należy doliczyć regularne wizyty kontrolne, które kosztują od 150 do 300 zł każda. Po zdjęciu aparatu konieczne jest noszenie retainera, którego cena wynosi od 500 do 2000 zł w zależności od rodzaju.

Często zadawane pytania

Czy aparat stały boli?
Bezpośrednio po założeniu może występować uczucie ucisku i lekkiego bólu, które ustępuje po kilku dniach.

Jak długo trwa leczenie aparatem stałym?
Średni czas leczenia wynosi od 12 do 36 miesięcy, ale zależy od rodzaju wady zgryzu.

Czy można jeść wszystko z aparatem stałym?
Nie, należy unikać bardzo twardych i kleistych pokarmów, które mogą uszkodzić zamki lub odkształcić łuk.

Czy można zdjąć aparat przed zakończeniem leczenia?
Nie jest to zalecane, ponieważ może to doprowadzić do nawrotu wady i konieczności ponownej terapii.