Retainer – co to jest? Opis zabiegu [ortodoncja]

Retainer to aparat retencyjny, który stabilizuje zęby po zakończeniu leczenia ortodontycznego i zapobiega ich ponownemu przemieszczaniu się. Jest to niezbędny element terapii ortodontycznej, ponieważ po zdjęciu aparatu stałego lub zakończeniu leczenia nakładkami zęby mają tendencję do powrotu do pierwotnego ustawienia. Retainer utrwala efekty leczenia i pozwala cieszyć się prostym uśmiechem przez wiele lat. Zęby po leczeniu ortodontycznym pozostają przez pewien czas w stanie niestabilnym. Włókna ozębnej i struktury kostne wokół korzeni potrzebują czasu, aby dostosować się do nowej pozycji zębów. Retencja zapobiega ich przesuwaniu się i minimalizuje ryzyko nawrotu wady zgryzu.

Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Jak działa retainer i jakie są jego rodzaje?

Retainer utrzymuje zęby w nowej pozycji, zapobiegając ich przemieszczaniu się pod wpływem naturalnych sił działających w jamie ustnej. Stosuje się go po zakończeniu leczenia ortodontycznego, a jego noszenie może trwać od kilkunastu miesięcy do kilku lat, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. W niektórych przypadkach zaleca się dożywotnią retencję, zwłaszcza jeśli leczenie wymagało znacznych korekt ustawienia zębów.

Istnieją dwa główne rodzaje retainerów: stały i ruchomy.

Retainer stały to cienki drucik przyklejany do wewnętrznej powierzchni zębów za pomocą specjalnego kleju. Najczęściej stosuje się go na dolnym łuku zębowym, ale w niektórych przypadkach ortodonta może zalecić jego założenie także na górnych siekaczach. Retainer stały jest niewidoczny i nie wymaga codziennego zakładania, co zapewnia skuteczną stabilizację zębów bez ryzyka, że pacjent zapomni o jego noszeniu.

Retainer ruchomy ma postać przezroczystej nakładki lub akrylowej płytki z metalowym drutem. Stosuje się go głównie na noc, choć w pierwszych miesiącach po leczeniu ortodonta może zalecić noszenie go także w ciągu dnia. Retainer ruchomy pozwala na łatwe utrzymanie higieny jamy ustnej, ponieważ można go zdejmować do jedzenia i mycia zębów.

Wybór rodzaju retainera zależy od stopnia skomplikowania leczenia oraz preferencji pacjenta. Często stosuje się kombinację obu metod – retainer stały w dolnym łuku oraz retainer ruchomy na górnym.

Jak długo należy nosić retainer?

Czas noszenia retainera zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i stopnia skomplikowania wcześniejszego leczenia ortodontycznego. W pierwszych miesiącach po zdjęciu aparatu konieczne jest noszenie retainera zgodnie z zaleceniami ortodonty, ponieważ to właśnie wtedy ryzyko nawrotu wady jest największe.

W przypadku retainerów ruchomych pacjenci zwykle noszą je przez całą dobę przez pierwsze kilka miesięcy, a następnie stopniowo skracają czas użytkowania do noszenia wyłącznie na noc. Retainer stały pozostaje na zębach przez kilka lat, a w niektórych przypadkach na całe życie.

Ortodonci zalecają regularne wizyty kontrolne, aby ocenić skuteczność retencji i w razie potrzeby dostosować jej przebieg. Pacjent powinien zgłaszać się na wizyty nawet po zakończeniu aktywnej fazy leczenia, ponieważ stabilność uzyskanego efektu zależy od prawidłowej retencji.

Wskazania do stosowania retainera

Retainer jest niezbędnym elementem leczenia ortodontycznego i powinien być stosowany u wszystkich pacjentów, którzy zakończyli terapię aparatem stałym lub nakładkami. 

Pacjenci, u których leczenie obejmowało zamykanie dużych przestrzeni między zębami lub znaczne poszerzenie łuku zębowego, powinni nosić retainer dłużej, ponieważ u nich ryzyko nawrotu wady jest większe. Stabilizacja efektów leczenia jest kluczowa również w przypadkach, gdy zęby miały tendencję do rotacji lub nadmiernego wychylenia.

Przeciwwskazania do stosowania retainera

Nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania retainera, ale w niektórych sytuacjach konieczna jest modyfikacja jego użytkowania. Pacjenci z chorobami przyzębia powinni zachować szczególną ostrożność, ponieważ retainer stały może utrudniać prawidłową higienę i prowadzić do gromadzenia się kamienia nazębnego. W takich przypadkach ortodonta może zalecić retainer ruchomy, który można zdejmować i dokładnie czyścić.

Niektóre osoby mają trudności z adaptacją do retainera ruchomego, zwłaszcza jeśli wywołuje on dyskomfort lub utrudnia mowę. W takich przypadkach można stopniowo przyzwyczajać się do jego noszenia lub skonsultować się z ortodontą w celu dopasowania innego rozwiązania.

Skutki uboczne stosowania retainera

Retainer jest bezpieczny, ale jego użytkowanie może wiązać się z pewnymi niedogodnościami. Retainer stały może utrudniać czyszczenie przestrzeni między zębami, co zwiększa ryzyko odkładania się kamienia nazębnego. Pacjenci powinni używać nici dentystycznych do aparatów ortodontycznych lub irygatora, aby dokładnie usuwać resztki pokarmowe z okolic retainera.

W przypadku retainerów ruchomych niektóre osoby zgłaszają uczucie suchości w jamie ustnej lub niewielkie podrażnienia dziąseł. Objawy te zwykle ustępują po kilku dniach, gdy organizm przyzwyczai się do nowego elementu w jamie ustnej.

Jeśli retainer stały odklei się lub zacznie powodować dyskomfort, należy jak najszybciej skonsultować się z ortodontą. Zaniedbanie tego problemu może doprowadzić do przesunięcia zębów i konieczności ponownego leczenia ortodontycznego.

Ile kosztuje retainer?

Retainer stały kosztuje od 800 do 2000 zł za jeden łuk, w zależności od materiału i techniki mocowania. Retainer ruchomy jest tańszy – jego cena wynosi od 500 do 1500 zł za jedną nakładkę lub płytkę. Niektóre gabinety oferują retainery wliczone w cenę leczenia ortodontycznego, jednak w większości przypadków pacjent ponosi dodatkowy koszt. Warto zapytać ortodontę o szczegóły przed rozpoczęciem leczenia.

Często zadawane pytania

Czy retainer jest konieczny po każdym leczeniu ortodontycznym? Tak, bez retencji zęby mogą stopniowo wracać do pierwotnego ustawienia.

Czy noszenie retainera boli? Nie, ale w pierwszych dniach może powodować lekki ucisk, który szybko ustępuje.

Jak długo trzeba nosić retainer? W większości przypadków kilka lat, a w niektórych dożywotnio.

Czy można jeść z retainerem ruchomym? Nie, należy go zdejmować na czas posiłków.

Czy retainer stały można samemu usunąć? Nie, jego usunięcie powinno być wykonane przez ortodontę, aby uniknąć uszkodzenia zębów.