Leczenie aparatem stałym samoligaturującym – co to jest? Opis zabiegu [ortodoncja]

Leczenie aparatem stałym samoligaturującym polega na stopniowym przesuwaniu zębów do prawidłowej pozycji za pomocą zamków ortodontycznych, które nie wymagają tradycyjnych ligatur (gumek) utrzymujących łuk. W odróżnieniu od klasycznego aparatu, w wersji samoligaturującej każdy zamek ma wbudowany mechanizm zatrzaskowy lub sprężynowy, który sam utrzymuje łuk ortodontyczny. Dzięki temu siły działające na zęby są łagodniejsze, bardziej równomierne i sprzyjają szybszemu oraz bardziej komfortowemu leczeniu. Nowoczesna konstrukcja tych aparatów przekłada się na mniejsze tarcie między zamkiem a łukiem, co może przyspieszyć proces leczenia i ograniczyć liczbę wizyt kontrolnych. Aparaty samoligaturujące są dostępne zarówno w wersji metalowej, jak i estetycznej (ceramicznej), dlatego mogą być stosowane u pacjentów o różnych oczekiwaniach estetycznych.

Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Jak przebiega leczenie aparatem stałym samoligaturującym?

Proces leczenia rozpoczyna się od konsultacji ortodontycznej, podczas której lekarz przeprowadza wywiad, badanie jamy ustnej i wykonuje niezbędną diagnostykę – zdjęcia RTG, skan uzębienia lub wyciski. Na tej podstawie opracowywany jest indywidualny plan leczenia.

Na kolejnej wizycie ortodonta przykleja zamki samoligaturujące do powierzchni zębów, a następnie umieszcza w nich łuk ortodontyczny. W zależności od rodzaju zamków, łuk może być zamykany specjalną klapką lub sprężynką wewnątrz zamka. Aparat działa przez cały czas – siły biologiczne wytwarzane przez łuk przesuwają zęby w określonym kierunku.

Wizyty kontrolne odbywają się co 6–8 tygodni i są zazwyczaj krótsze niż w przypadku aparatów tradycyjnych, ponieważ lekarz nie musi wymieniać gumek ani ręcznie zdejmować łuku. Całkowity czas leczenia zależy od rodzaju wady zgryzu i reakcji tkanek na leczenie, ale często jest nieco krótszy niż przy aparatach ligaturowych.

Po zakończeniu terapii aparat zostaje zdjęty, a zęby zabezpieczone retencją – stałą lub ruchomą – aby zapobiec nawrotowi wady.

Wskazania do leczenia aparatem stałym samoligaturującym

Aparaty samoligaturujące są stosowane w leczeniu wielu wad zgryzu i ustawienia zębów, zarówno u młodzieży, jak i dorosłych. Najczęściej stosuje się je w przypadku:

• stłoczenia zębów,
• zębów wychylonych lub cofniętych,
• szpar między zębami (diastem, trem),
• nieprawidłowego nagryzu (zgryz otwarty, krzyżowy, głęboki),
• przygotowania do leczenia protetycznego lub implantologicznego,
• asymetrii łuków zębowych.

Dzięki mniejszym siłom i zredukowanemu tarciu aparaty samoligaturujące są szczególnie polecane pacjentom z ograniczoną ilością miejsca w łuku zębowym, a także tym, u których celem jest jak najkrótszy czas leczenia przy zachowaniu maksymalnego komfortu.

Przeciwwskazania do leczenia aparatem samoligaturującym

Leczenie tym typem aparatu nie jest możliwe u każdego pacjenta. Ostateczną decyzję podejmuje ortodonta po dokładnej analizie przypadku. Przeciwwskazaniami są:

• zaawansowane choroby przyzębia, które wymagają najpierw leczenia periodontologicznego,
• brak współpracy ze strony pacjenta (np. nieregularne wizyty, niedostateczna higiena),
• bardzo duże braki zębowe, które uniemożliwiają zastosowanie aparatu stałego,
• aktywne stany zapalne w jamie ustnej.

Pacjenci cierpiący na bruksizm lub mający problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi powinni poinformować ortodontę, ponieważ mogą wymagać specjalnego podejścia terapeutycznego.

Skutki uboczne leczenia aparatem samoligaturującym

Podobnie jak przy innych aparatach stałych, początkowy okres leczenia może wiązać się z dyskomfortem, uczuciem napięcia zębów lub podrażnieniem błony śluzowej jamy ustnej. Objawy te zwykle ustępują po kilku dniach od założenia aparatu lub po każdej aktywacji łuku.

Niektórzy pacjenci doświadczają otarć policzków lub języka, zwłaszcza w pierwszych tygodniach. W takich sytuacjach pomocne może być stosowanie wosku ortodontycznego.

Zdarza się, że w czasie leczenia pojawia się demineralizacja szkliwa wokół zamków, szczególnie jeśli pacjent nie przestrzega zasad higieny. Aby temu zapobiec, należy dokładnie szczotkować zęby po każdym posiłku, używać nici ortodontycznej i płynów do płukania ust.

Ile kosztuje leczenie aparatem stałym samoligaturującym?

Koszty leczenia obejmują zazwyczaj:

• aparat samoligaturujący na jeden łuk (metalowy): od 3500 do 5000 zł,
• aparat estetyczny samoligaturujący (ceramiczny) na jeden łuk: od 5000 do 7000 zł,
• aparat na dwa łuki (pełne leczenie): od 7000 do 12 000 zł,
• dodatkowe koszty wizyt kontrolnych: od 150 do 300 zł za wizytę,
• retencja po zakończonym leczeniu: od 500 do 1500 zł, w zależności od rodzaju zastosowanej metody.

W niektórych gabinetach istnieje możliwość rozłożenia kosztów leczenia na raty.

Często zadawane pytania

Czy aparat samoligaturujący leczy szybciej niż klasyczny?
Często tak – mniejsze tarcie i ciągłe działanie łuku mogą skrócić czas leczenia nawet o kilka miesięcy, choć nie w każdym przypadku.

Czy można wybrać estetyczną wersję aparatu?
Tak, dostępne są wersje z zamkami ceramicznymi, które są mniej widoczne niż metalowe.

Czy aparat samoligaturujący boli?
Na początku leczenia może pojawić się uczucie napięcia lub lekki ból, ale zwykle jest ono mniejsze niż przy tradycyjnych aparatach z ligaturami.

Jak często trzeba przychodzić na wizyty kontrolne?
Wizyty odbywają się co 6–8 tygodni, a ich czas trwania jest często krótszy niż w przypadku aparatów tradycyjnych.

Czy każdy może nosić taki aparat?
Większość pacjentów może być leczona aparatem samoligaturującym, ale decyzję podejmuje ortodonta po dokładnym badaniu i analizie zdjęć.