Ortodonta to lekarz dentysta specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu wad zgryzu oraz nieprawidłowości w ustawieniu zębów i szczęk. Zajmuje się nie tylko estetyką uśmiechu, ale przede wszystkim funkcją – prawidłowym żuciem, mową, oddychaniem oraz utrzymaniem zdrowia przyzębia i stawów skroniowo-żuchwowych. Leczenie ortodontyczne nie dotyczy wyłącznie dzieci i młodzieży – coraz częściej korzystają z niego także osoby dorosłe, chcące poprawić komfort życia i wygląd uzębienia. Aby zostać ortodontą, lekarz dentysta musi ukończyć kilkuletnie szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie ortodoncji oraz zdać egzamin państwowy. Tytuł specjalisty pozwala mu prowadzić kompleksowe leczenie wad zgryzu z użyciem aparatów stałych, ruchomych, nakładek ortodontycznych oraz technik wspomagających, takich jak mikroimplanty czy leczenie interdyscyplinarne.
Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.
Czym zajmuje się ortodonta?
Ortodonta prowadzi diagnostykę, planowanie i leczenie zaburzeń zgryzowych oraz nieprawidłowości w ustawieniu zębów. Zakres jego działań obejmuje:
- leczenie stłoczeń, przemieszczeń, rotacji i szpar między zębami,
- korektę zgryzu otwartego, głębokiego, krzyżowego i tyłozgryzu,
- przygotowanie zgryzu do leczenia protetycznego, chirurgicznego lub implantologicznego,
- leczenie zaburzeń wzrostu szczęk u dzieci i młodzieży,
- kontrolę i korygowanie nieprawidłowych nawyków (np. ssania kciuka, oddychania przez usta),
- prowadzenie leczenia przy użyciu aparatów ruchomych, stałych metalowych, estetycznych, samoligaturujących oraz systemów nakładkowych (np. Invisalign),
- współpracę z innymi specjalistami – chirurgiem stomatologicznym, protetykiem, logopedą czy fizjoterapeutą.
Ortodonta dobiera metodę leczenia indywidualnie, biorąc pod uwagę wiek pacjenta, rodzaj wady zgryzu, oczekiwania estetyczne oraz warunki anatomiczne jamy ustnej.
Kiedy warto zgłosić się do ortodonty?
Na konsultację ortodontyczną warto umówić się, gdy zauważa się nieprawidłowe ustawienie zębów, problemy z żuciem, mową lub estetyką uśmiechu. Wskazania do leczenia ortodontycznego obejmują:
- stłoczenia i rotacje zębów,
- szpary między zębami (diastemy, tremy),
- zgryz głęboki, otwarty, krzyżowy lub przodozgryz,
- asymetrię twarzy spowodowaną niewłaściwym rozwojem szczęk,
- wady wymowy i oddychania ustami,
- ścieranie się zębów z powodu nieprawidłowych kontaktów zgryzowych,
- przygotowanie zgryzu przed leczeniem protetycznym lub chirurgicznym.
Pierwszą konsultację ortodontyczną u dzieci zaleca się już w wieku 6-8 lat, a leczenie można prowadzić również u dorosłych – bez ograniczeń wiekowych.
Jak wygląda leczenie ortodontyczne?
Leczenie rozpoczyna się od dokładnej diagnostyki, obejmującej wywiad, badanie jamy ustnej, zdjęcia RTG (cefalometryczne, pantomograficzne lub CBCT), modele diagnostyczne oraz analizę zgryzu.
Na tej podstawie ortodonta opracowuje indywidualny plan leczenia, określając typ aparatu, czas terapii oraz potrzebę leczenia wspomagającego (np. szlifowanie korekcyjne, ekstrakcje zębów, mikroimplanty).
Czas leczenia zależy od rodzaju wady i może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat. W trakcie terapii konieczne są regularne wizyty kontrolne – zazwyczaj co 4-8 tygodni. Po zakończeniu aktywnej fazy leczenia pacjent przechodzi w okres retencji, w którym stosuje się retainery lub szyny retencyjne, zapobiegające nawrotowi wady.
Czy ortodoncja to tylko estetyka?
Nie. Głównym celem leczenia ortodontycznego jest przywrócenie prawidłowej funkcji zgryzu i zapobieganie problemom zdrowotnym wynikającym z jego zaburzeń. Nieleczone wady zgryzu mogą prowadzić do:
- nadmiernego ścierania zębów,
- przeciążenia stawów skroniowo-żuchwowych i bólu głowy,
- recesji dziąseł,
- trudności z utrzymaniem higieny i wzrostu ryzyka próchnicy,
- nieprawidłowej wymowy i zaburzeń oddychania,
- negatywnego wpływu na wygląd twarzy i samoocenę.
Dlatego leczenie ortodontyczne ma znaczenie nie tylko kosmetyczne, ale również funkcjonalne i zdrowotne.
Często zadawane pytania
Czy dorosły może nosić aparat ortodontyczny?
Tak, zaawansowany wiek nie jest przeciwwskazaniem. Leczenie ortodontyczne u dorosłych jest coraz popularniejsze i skuteczne.
Czy aparat ortodontyczny boli?
Na początku leczenia lub po aktywacji może wystąpić uczucie napięcia i dyskomfort, które ustępują zwykle po kilku dniach.
Czy ortodonta musi usuwać zęby przed leczeniem?
Nie zawsze. Decyzja o ekstrakcji zależy od dostępnego miejsca w łuku zębowym i rodzaju wady – niektórzy pacjenci wymagają usunięcia zębów, inni nie.
Ile trwa leczenie ortodontyczne?
W zależności od wady i metody leczenia – od kilku miesięcy do 2-3 lat. Po leczeniu aktywnym następuje okres retencji.
Czy po leczeniu zęby mogą się cofnąć?
Tak, dlatego po zdjęciu aparatu stosuje się retainery lub szyny retencyjne, które utrzymują zęby w nowym położeniu.
