CBCT częściowe – jak przebiega? Opis zabiegu [radiologia]

CBCT częściowe (tomografia stożkowa wiązki promieniowania, z ang. Cone Beam Computed Tomography) to precyzyjne, trójwymiarowe badanie obrazowe obejmujące wybrany fragment struktur twarzoczaszki – najczęściej pojedynczy ząb, grupę zębów lub określoną okolicę anatomiczną. W odróżnieniu od CBCT całościowego, badanie częściowe koncentruje się na ograniczonym polu obrazowania, co wiąże się z niższą dawką promieniowania i krótszym czasem ekspozycji. Dzięki wysokiej rozdzielczości i przestrzennej prezentacji struktur, CBCT częściowe pozwala dokładnie ocenić stan kości, kanałów korzeniowych, zatok przynosowych czy przebieg nerwów. Badanie to znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach stomatologii, w tym endodoncji, implantologii, chirurgii i periodontologii, szczególnie tam, gdzie konieczna jest szczegółowa diagnostyka przedzabiegowa lub kontrolna.

Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Jak przebiega badanie CBCT częściowe?

CBCT częściowe wykonuje się w pracowni radiologicznej przy użyciu specjalistycznego tomografu stożkowego. Badanie jest krótkie, bezbolesne i nie wymaga wcześniejszego przygotowania.

Pacjent zostaje ustawiony w pozycji siedzącej lub stojącej, w zależności od typu urządzenia. Następnie operator wybiera zakres obrazowania ograniczony do konkretnego obszaru – np. jednej ćwiartki łuku zębowego, okolicy pojedynczego korzenia, fragmentu wyrostka zębodołowego lub odcinka zatoki szczękowej.

Podczas skanowania pacjent powinien pozostać nieruchomy, a głowa zostaje unieruchomiona w specjalnym stabilizatorze. Samo naświetlanie trwa zwykle kilkanaście sekund, a cała procedura – nie dłużej niż kilka minut.

Wynik badania zapisywany jest w postaci cyfrowej i przekazywany lekarzowi prowadzącemu w formie plików DICOM oraz trójwymiarowej rekonstrukcji. Możliwa jest także prezentacja wybranych przekrojów (osiowych, czołowych, strzałkowych) oraz pomiarów wymiarów struktur anatomicznych.

Wskazania do CBCT częściowego

CBCT częściowe wykonuje się, gdy potrzebna jest bardzo dokładna ocena ograniczonego obszaru anatomicznego, a klasyczne zdjęcie RTG nie dostarcza wystarczających informacji. Najczęstsze wskazania to:

• planowanie i ocena leczenia kanałowego (np. zęby o nietypowej anatomii kanałów, podejrzenie złamania korzenia, resorpcji, perforacji),
• diagnostyka zmian okołowierzchołkowych, torbieli, zmian zapalnych,
• kwalifikacja do leczenia implantologicznego w konkretnym miejscu – ocena objętości i jakości kości,
• kontrola po zabiegach endodontycznych lub chirurgicznych,
• ocena położenia zatrzymanych zębów (np. ósemek) w relacji do struktur anatomicznych,
• diagnostyka urazów zębów i korzeni.

CBCT częściowe pozwala na dokładniejsze planowanie leczenia i ograniczenie ryzyka powikłań, a przy tym minimalizuje narażenie pacjenta na promieniowanie.

Przeciwwskazania do CBCT częściowego

Badanie nie powinno być wykonywane rutynowo ani bez wskazań klinicznych. Choć dawka promieniowania w CBCT jest niewielka, stosuje się zasadę ALARA (as low as reasonably achievable), czyli jak najmniejsze uzasadnione narażenie. Przeciwwskazaniami są:

• ciąża (szczególnie w pierwszym trymestrze), chyba że badanie jest absolutnie konieczne i nie można go odroczyć,
• brak współpracy ze strony pacjenta (np. trudność z utrzymaniem nieruchomej pozycji),
• brak jasnych wskazań klinicznych – w takich przypadkach należy rozważyć alternatywne metody diagnostyki.

W sytuacjach szczególnych decyzję o wykonaniu badania podejmuje lekarz, oceniając bilans korzyści i ryzyka.

Skutki uboczne po CBCT częściowym

CBCT jest bezpiecznym badaniem, które nie powoduje żadnych skutków ubocznych u pacjentów zdrowych.

Nie wiąże się z bólem, dyskomfortem ani koniecznością rekonwalescencji. Jedynym obciążeniem jest dawka promieniowania jonizującego, która w przypadku badania częściowego jest znacznie niższa niż w badaniach konwencjonalnych RTG o większym polu obrazowania.

Badanie nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów ani wykonywania codziennych czynności.

Ile kosztuje CBCT częściowe?

Najczęściej spotykane ceny to:

• CBCT częściowe jednego zęba lub jednego obszaru (np. ćwiartki łuku): od 150 do 250 zł,
• CBCT kilku zębów (np. półłuku): od 200 do 350 zł,
• dodatkowe opracowanie wyniku lub konsultacja z radiologiem: od 50 do 100 zł, jeśli nie jest wliczona w cenę.

Wynik przekazywany jest zazwyczaj na płycie CD lub pendrivie, czasem także w formie papierowego opisu lub dostępu do systemu online.

Często zadawane pytania

Czy CBCT częściowe jest bezpieczne?
Tak, dawka promieniowania jest niska, a pole obrazowania ograniczone tylko do potrzebnego obszaru. Badanie nie powoduje skutków ubocznych.

Czy trzeba się jakoś przygotować?
Nie, badanie nie wymaga żadnych przygotowań. Należy jedynie zdjąć metalowe elementy w okolicy głowy i szyi (np. kolczyki, spinki).

Czy badanie jest bolesne?
Nie, CBCT częściowe jest całkowicie bezbolesne i trwa zaledwie kilka minut.

Czy mogę je wykonać bez skierowania?
W wielu prywatnych placówkach – tak, jednak warto mieć skierowanie od lekarza, który będzie interpretował wynik i na jego podstawie zaplanuje leczenie.

Czy wynik badania dostanę od razu?
W większości przypadków tak – wynik w postaci płyty CD lub plików cyfrowych dostępny jest w ciągu kilkunastu minut od wykonania badania.