Jak się umiera na glejaka? Czy pacjent cierpi?

Glejak to jeden z najbardziej agresywnych i trudnych do leczenia nowotworów mózgu. Należy do grupy pierwotnych guzów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i odpowiada za istotny odsetek zgonów z powodu nowotworów mózgu. Stanowi około 60% wszystkich guzów mózgu i do 2% wszystkich nowotworów złośliwych. W Polsce rocznie diagnozuje się około 3000 nowych przypadków pierwotnych nowotworów mózgu, a glejak najczęściej dotyczy osób po 60. roku życia – w tej grupie wiekowej odpowiada za 80% nowotworów mózgu. Średni czas przeżycia pacjentów ze złośliwym glejakiem wynosi około 12,6 miesiąca, a większość chorych umiera w ciągu dwóch lat od rozpoznania. Jedynie 2% chorych przeżywa dłużej niż 36 miesięcy, co potwierdza złe rokowanie i konieczność dalszych badań nad skuteczniejszymi terapiami.

Aktualizacja: 18.06.2025

Jak się umiera na glejaka?

Na glejaka umiera się zazwyczaj szybko, ciężko i boleśnie, choć dokładny przebieg choroby zależy od lokalizacji guza, tempa jego wzrostu oraz zastosowanego leczenia. Nowotwór stopniowo niszczy struktury mózgu, prowadząc do coraz większej niesprawności, utraty przytomności i w końcu śmierci. Przebieg terminalnego etapu choroby jest dramatyczny zarówno dla chorego, jak i dla jego bliskich.

Początek stadium terminalnego – narastające objawy neurologiczne

Na tym etapie guz osiąga rozmiar, który znacząco upośledza funkcjonowanie mózgu. Pojawiają się:

• nasilające bóle głowy, często trudne do opanowania lekami;
• napady padaczkowe, czasem częste i trudne do kontroli;
• postępujące osłabienie jednej strony ciała (niedowłady, porażenia);
• zaburzenia widzenia, podwójne widzenie, utrata pola widzenia;
• problemy z mową – trudności w wypowiadaniu słów lub rozumieniu;
• zmiany osobowości, dezorientacja, problemy z pamięcią.

Postęp choroby – upośledzenie podstawowych funkcji życiowych

W miarę jak guz dalej niszczy mózg:

• pacjent traci kontrolę nad oddawaniem moczu i stolca;
• pojawia się znaczne osłabienie siły mięśniowej – chory nie jest w stanie samodzielnie się poruszać;
• dochodzi do zaburzeń połykania, zwiększa się ryzyko zachłyśnięcia i infekcji płuc;
• świadomość staje się coraz bardziej zaburzona – od senności po śpiączkę.

Końcowa faza – niewydolność ośrodków mózgowych

W ostatnim stadium glejak prowadzi do śmierci poprzez uszkodzenie struktur odpowiedzialnych za podstawowe funkcje życiowe:

• oddech staje się nieregularny, powolny lub ustaje (bezdechy terminalne);
• serce zwalnia, ciśnienie tętnicze spada;
• źrenice przestają reagować na światło;
• pacjent nie wykazuje reakcji na bodźce zewnętrzne – głęboka śpiączka.

Śmierć na glejaka najczęściej następuje w wyniku niewydolności oddechowo-krążeniowej spowodowanej uszkodzeniem pnia mózgu. Cały proces trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy od momentu wejścia w fazę terminalną. W tym okresie opieka paliatywna skupia się na łagodzeniu bólu, kontrolowaniu napadów padaczkowych i zapewnieniu komfortu choremu.

Glejak wielopostaciowy – objawy przed śmiercią

Typowe objawy glejaka wielopostaciowego przed śmiercią to głęboka śpiączka, zaburzenia oddechu, całkowita utrata świadomości, porażenie kończyn, trudności z połykaniem, częste napady padaczkowe oraz brak kontroli nad podstawowymi funkcjami życiowymi. Chory przestaje reagować na bodźce, a jego organizm stopniowo przestaje funkcjonować na skutek uszkodzenia pnia mózgu i struktur odpowiedzialnych za oddychanie oraz krążenie. Pełna lista objawów przed śmiercią:

• głęboka śpiączka, brak kontaktu z otoczeniem;
• nieregularny, spłycony oddech, występowanie bezdechów;
• porażenia połowicze lub czterokończynowe;
• całkowita utrata zdolności mówienia i rozumienia mowy;
• zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia tętniczego;
• utrata kontroli nad oddawaniem moczu i stolca;
• trudności w połykaniu, ryzyko zachłyśnięcia i aspiracyjnego zapalenia płuc;
• częste, trudne do opanowania napady padaczkowe;
• znaczne wyniszczenie organizmu, spadek masy ciała;
• brak reakcji źrenic na światło;
• zaburzenia widzenia lub całkowita ślepota (jeśli guz obejmował okolice wzrokowe);
• silne bóle głowy oporne na leczenie;
• nadciśnienie śródczaszkowe powodujące nudności i wymioty.

Ostatnie dni z glejakiem – jak wyglądają?

Ostatnie dni z glejakiem to czas głębokiej niewydolności organizmu, w którym chory zwykle znajduje się w stanie śpiączki lub głębokiego zaburzenia świadomości. Nie reaguje na otoczenie, ma nieregularny, spłycony oddech i wykazuje oznaki niewydolności krążeniowo-oddechowej. Dochodzi do całkowitej utraty zdolności komunikacji, połykaniu towarzyszy ryzyko zachłyśnięcia, a podstawowe funkcje życiowe stopniowo zanikają na skutek uszkodzenia pnia mózgu. Chory nie odczuwa już świadomie bólu, a jego organizm przechodzi w fazę powolnego wygaszania czynności życiowych. W ostatnich dniach życia pacjenta z glejakiem obserwuje się:

• głęboką śpiączkę lub stan agonalny bez kontaktu z otoczeniem;
• bezdechy terminalne, nieregularny, spłycony oddech;
• porażenie kończyn i całkowity bezwład ciała;
• brak reakcji źrenic na światło;
• zaburzenia rytmu serca, stopniowy spadek ciśnienia tętniczego;
• zatrzymanie funkcji wydalniczych lub mimowolne oddawanie moczu i stolca;
• brak odruchów neurologicznych;
• skrajne wyniszczenie organizmu, bladość i ochłodzenie skóry;
• możliwe okresowe drgawki lub pojedyncze napady padaczkowe.

W tym czasie opieka medyczna skupia się na zapewnieniu choremu maksymalnego komfortu: stosowaniu leków przeciwbólowych, przeciwpadaczkowych, uspokajających oraz utrzymaniu odpowiednich warunków pielęgnacyjnych. Śmierć następuje w wyniku zatrzymania oddechu i pracy serca.

Jak się umiera na guza mózgu? Inne rodzaje glejaków

Na guza mózgu umiera się zwykle w wyniku postępującego uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za podstawowe funkcje życiowe, takie jak oddychanie, krążenie czy kontrola świadomości. Bez względu na rodzaj glejaka, śmierć jest następstwem rozrastania się guza w obrębie mózgu, co prowadzi do narastającego ciśnienia śródczaszkowego, niedotlenienia tkanek i ostatecznie niewydolności ośrodkowego układu nerwowego. W ostatnich dniach choroby chory najczęściej znajduje się w stanie głębokiej śpiączki, nie reaguje na bodźce, nie odczuwa bólu w sposób świadomy, a jego oddech staje się nieregularny i spłycony. Dochodzi do zatrzymania funkcji oddechowej i krążeniowej, co prowadzi do zgonu.

W przypadku innych rodzajów glejaków, takich jak glejak anaplastyczny (III stopnia złośliwości) czy glejak skąpodrzewiakowy, przebieg końcowego stadium choroby jest podobny, choć czas dochodzenia do śmierci może być nieco dłuższy ze względu na wolniejsze tempo wzrostu guza. Mimo wolniejszego rozwoju, także te nowotwory ostatecznie prowadzą do wyniszczenia organizmu, ciężkich zaburzeń neurologicznych i niewydolności ośrodków odpowiedzialnych za życie. Umieranie na guza mózgu, niezależnie od typu glejaka, jest procesem postępującym i nieuchronnym, a opieka paliatywna w tym okresie ma na celu zapewnienie choremu maksymalnego komfortu i godności w ostatnich chwilach życia.

Rokowanie przy glejaku – jak długo żyje pacjent po diagnozie?

Rokowania przy glejaku mózgu są zazwyczaj złe, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z glejakiem wielopostaciowym (glioblastoma multiforme, GBM), czyli najbardziej złośliwą postacią tego nowotworu. Średni czas przeżycia pacjenta po diagnozie glejaka wielopostaciowego wynosi około 12–15 miesięcy, mimo zastosowania leczenia chirurgicznego, radioterapii i chemioterapii. Większość chorych umiera w ciągu dwóch lat od rozpoznania. Zaledwie około 2% pacjentów przeżywa powyżej 36 miesięcy. Glejaki o niższym stopniu złośliwości (np. glejak anaplastyczny lub glejak o niskiej złośliwości) dają nieco lepsze rokowania – czas przeżycia może wynosić kilka lat, ale ostatecznie nowotwór zwykle ulega progresji do bardziej agresywnej postaci. Rokowanie zależy od wielu czynników: typu histologicznego glejaka, wieku pacjenta, lokalizacji guza, możliwości leczenia chirurgicznego oraz stanu ogólnego chorego. Pomimo postępów medycyny glejak mózgu nadal pozostaje chorobą o bardzo niekorzystnym przebiegu.

Bibliografia:

1. Z. Rugała, Długoletnie przeżycie chorego na glejaka wielopostaciowego mózgu oraz raka nerki rozpoznanych i leczonych jednocześnie, Biuletyn Polskiego, Towarzystwa Onkologicznego NOWOTWORY 2018, tom 3, nr 5–6, 315–319
2. Emilia Jesień-Lewandowicz, Jacek Fijuth, Zasady postępowania w wybranych nowotworach u dorosłych dla lekarzy POZ, Zakład Radioterapii Katedry Onkologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, s. 44
3. K. Okła, A. Wawruszak, S. Bilska, Glejaki – epidemiologia, klasyfikacja i etiologia, Review and Research on Cancer Treatment, Volume 1, Issue 1