Choć zęby i dziąsła to struktury biologiczne, często ból, który w nich odczuwasz, ma źródło w psychice. Co się dzieje, gdy w gabinecie stomatologicznym nie znajdujesz żadnych zmian, a ból wciąż powraca? To mogą być nerwobóle, psychosomatyczne objawy albo zespół fantomowego bólu resztkowego. Dowiedz się, jak działają takie dolegliwości, czym różni się ból somatyczny od psychicznego, jakie są mechanizmy dla kserotomii rzekomej czy zaciskania zębów na tle emocji. Dzięki temu szybciej trafisz na właściwą pomoc.
Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.
Może Cię zainteresować: Uzależnienie od mycia zębów – gdy nadmierne szczotkowanie zaczyna być problemem
Jak działa ból zębów na tle nerwowym?
Ból zębów na tle nerwowym, zwany psychogennym czy psychogenicznym, nie wynika z bezpośredniego uszkodzenia tkanek zęba, lecz z zaburzenia odbioru sygnału przez układ nerwowy i ośrodkowy układ przetwarzania bólu. Nerw trójdzielny odpowiada za przekazywanie bodźców z jamy ustnej, a mózg interpretuje je na podstawie wcześniejszych doświadczeń, emocji i stanu psychicznego. Stres, lęk, depresja czy przewlekłe napięcie mogą zredukować próg bólowy, sprawiając, że drobne bodźce (nawet brak patologii!) wywołują silne odczucie bólu.
Nerwobóle zębów – objawy, przyczyny, skutki
Nerwobóle zębów, określane także jako atypical odontalgia czy fantomowy ból zęba, charakteryzują się przewlekłym, tępym lub piekącym, nieustępującym bólem, mimo że badania nic nie wykazują. Zęby są zdrowe, a standardowe leczenie stomatologiczne nie przynosi ulgi. Powtarzana interwencja może nawet pogłębiać dolegliwości, zamiast je eliminować. Nerwobóle mogą pojawić się po ekstrakcji, leczeniu kanałowym lub jako reakcja na dawne doświadczenia stomatologiczne – to forma neuropatii, w której nerw „szwankuje”. Często towarzyszą im stany lękowe, zaburzenia nastroju, a w niektórych badaniach u połowy pacjentów stwierdzono współistniejące zaburzenia psychiczne.
🦷 Takie długotrwałe nerwobóle przypominają ból fantomowy amputowanej kończyny – ból jest realny, choć miejsce, do którego odnosi się odczucie, może już nie istnieć lub być zdrowe.
Psychosomatyczne bóle zębów
Psychosomatyczne bóle zębów to fizyczne odczucia bólowe w jamie ustnej, które wynikają z napięcia emocjonalnego, konfliktów psychicznych czy stresu. Często pacjent miał trudne doświadczenia medyczne lub dentystyczne, które pozostawiły ślad psychiczny. Przewlekły stres wpływa między innymi na odczuwanie śliny i suchości w ustach – może prowadzić do kserotomii rzekomej (odczucia suchości ust) mimo prawidłowego poziomu wydzielania.
Urojony ból zęba – czyli nieistniejący?
Urojony ból zęba, czyli ból fantomowy, to zjawisko, gdy pacjent odczuwa silny ból, ale w obszarze nieistniejącego lub zdrowego zęba. Nie ma podłoża fizjologicznego – przyczyną jest psychika. Mózg „dostaje” zakodowany ból, choć struktury (ząb, miazga) są całkowicie zdrowe. To trudna sytuacja zarówno dla pacjenta, jak i terapeuty, ponieważ żadne leczenie stomatologiczne nie przynosi ulgi. W takich przypadkach pomoc oferują terapie psychologiczne i farmakologiczne, które redukują nadpobudliwość bólową, ale niestety nie zawsze to rozwiązuje problem, gdyż mocno zakorzeniony jest mechanizm w mózgu.
Zaciskanie zębów na tle nerwowym
Kiedy stres rośnie, wiele osób nieświadomie zaciska zęby albo zgrzyta nimi nocą. W efekcie dochodzi do przeciążenia stawów skroniowo-żuchwowych i nacisku na zęby, co objawia się bólem, uczuciem napięcia lub pieczeniem dziąseł. Ta parafunkcja może bardzo mocno nadwyrężyć układ stomatognatyczny, a pacjentowi wydaje się, że to zęby „bolą”, podczas gdy przyczyna leży w napiętych mięśniach, stresie i emocjach. Leczenie obejmuje szyny relaksacyjne, ćwiczenia mięśni i techniki relaksacyjne – redukcja stresu daje ulgę podobnie jak fizjoterapia.
Kserotomia rzekoma – kwestia psychiki?
Kserotomia to odczucie suchości w ustach – często występuje u osób przewlekle zestresowanych, z zaburzeniami lękowymi czy depresją. Nawet przy prawidłowej produkcji śliny raportują uciążliwe uczucie suchości, pieczenia lub trudność w połykaniu (wtedy to tzw. kserotomia rzekoma). Badania pokazują silną korelację między objawem a zmianami psychologicznymi; pacjenci psychiatryczni częściej doświadczają subiektywnej suchości. To przykład psychofizjologii, gdzie emocje wpływają na percepcję narządu, nawet jeśli fizjologia jest w normie.
🦷 Lekarze mówią o „medycznie niewyjaśnionych objawach jamy ustnej” – MUOS. Do listy wchodzą m.in. kserotomia rzekoma, atypical odontalgia i phantom bite syndrome – wszystkie z głęboko psychosomatycznym podłożem.
Bibliografia
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4851772/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5072074/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3903795/
