Wpływ mleka na zęby – czy ma właściwości wybielające?

Mleko od dawna kojarzone jest ze zdrowiem kości i zębów. Uznaje się je za naturalne źródło wapnia i fosforu, a także białek, które wspierają mineralizację szkliwa. Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że mleko ma również działanie wybielające, a jego regularne spożywanie pomaga utrzymać zęby jasne i zdrowe. Musimy jednak oddzielić fakty od mitów i sprawdzić, jaki jest rzeczywisty wpływ mleka na jamę ustną – czy chroni przed próchnicą, czy rzeczywiście rozjaśnia szkliwo, a także czy w pewnych sytuacjach może szkodzić.

Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Może Cię zainteresować: Czosnek na ból zęba – czy to dobry pomysł?

Czy mleko jest zdrowe dla zębów?

W ogólnym rozrachunku: tak. Mleko zawiera składniki, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie zębów i dziąseł. Najważniejszym z nich jest wapń – podstawowy budulec szkliwa i kości szczęk, bez którego nie ma możliwości zachowania ich wytrzymałości. Towarzyszą mu fosfor i witamina D, dzięki czemu minerały te są lepiej wchłaniane. Ważnym składnikiem mleka jest również kazeina, czyli białko o właściwościach ochronnych. Tworzy na powierzchni szkliwa cienką warstwę zabezpieczającą zęby przed działaniem kwasów i bakteriami próchnicotwórczymi. W efekcie mleko zmniejsza ryzyko demineralizacji, a więc utraty minerałów ze szkliwa, która prowadzi do powstawania ubytków.

🦷 Nie tylko mleko, ale także inne produkty mleczne, jak sery i jogurty, wspierają zdrowie jamy ustnej. Sery twarde stymulują wydzielanie śliny, która neutralizuje kwasy i pomaga wypłukiwać resztki pokarmowe, a dodatkowo dostarczają dużo wapnia.

Czy mleko ma właściwości wybielające?

Mleko nie działa jak preparaty wybielające stosowane w gabinecie stomatologicznym, ponieważ nie zawiera substancji utleniających, które rozjaśniają barwniki wnikające w szkliwo. Nie usuwa też przebarwień powstałych w wyniku picia kawy, herbaty czy palenia papierosów. Ma jednak pośredni wpływ na kolor zębów. Kazeina ogranicza przyleganie barwników do powierzchni szkliwa, a obecny w mleku kwas mlekowy delikatnie wspiera zachowanie naturalnej jasności szkliwa. W praktyce oznacza to, że regularne spożywanie mleka nie wybieli zębów, ale pomoże utrzymać ich naturalny odcień i zapobiec pogłębianiu się przebarwień.

Wpływ wapnia z mleka na jamę ustną

Wapń odgrywa ważną rolę w mineralizacji szkliwa. Każdego dnia zęby narażone są na proces demineralizacji – kwasy produkowane przez bakterie próchnicotwórcze usuwają z powierzchni szkliwa jony wapnia i fosforu. Ślina ma zdolność do ich przywracania, ale tylko wtedy, gdy w organizmie jest wystarczająca ilość minerałów. Regularne picie mleka wspiera ten naturalny proces, ułatwiając odbudowę mikrouszkodzeń szkliwa. Jest to szczególnie ważne u dzieci i młodzieży, których zęby są jeszcze w fazie mineralizacji, oraz u osób dorosłych z większym ryzykiem próchnicy.

🦷 Wchłanianie wapnia z mleka zależy od obecności witaminy D. Wiele rodzajów mleka sprzedawanych w sklepach jest sztucznie wzbogacanych w ten składnik, co zwiększa jego korzystny wpływ na kości i zęby.

Czy mleko hamuje próchnicę zębów?

Mleko rzeczywiście ogranicza rozwój próchnicy. Dzieje się to na kilka sposobów. Po pierwsze, wspomniana już kazeina ogranicza rozwój bakterii i utrudnia ich przyleganie do szkliwa. Po drugie, minerały obecne w mleku wspierają remineralizację szkliwa, dzięki czemu drobne uszkodzenia mogą zostać naprawione, zanim przekształcą się w ubytek. Po trzecie, mleko neutralizuje kwaśne środowisko w jamie ustnej, powstające po spożyciu słodkich i kwaśnych napojów. To wszystko sprawia, że osoby regularnie spożywające produkty mleczne mają niższe ryzyko próchnicy niż osoby unikające nabiału. Trzeba jednak pamiętać, że mleko zawiera laktozę, czyli cukier prosty, który w obecności bakterii może być fermentowany i przekształcany w kwasy. Dlatego samo mleko nie chroni całkowicie przed próchnicą – jego działanie ochronne działa najlepiej w połączeniu z prawidłową higieną jamy ustnej.

Czy mleko przyspiesza wzrost zębów?

Mleko nie ma bezpośredniego wpływu na tempo wyrzynania się zębów. Proces ten zależy głównie od czynników genetycznych i hormonalnych. Jednak odpowiednie dostarczenie wapnia, fosforu i białka wspiera rozwój kości szczęk i mineralizację zębów, dzięki czemu mają mocniejszą strukturę. Dzieci, które piją odpowiednią ilość mleka lub spożywają produkty mleczne, zwykle mają lepiej zmineralizowane zęby, a to ułatwia ich prawidłowe wyrzynanie i zwiększa odporność na próchnicę.

🦷 W okresie dzieciństwa i dorastania regularne spożycie mleka lub jego zamienników wzbogacanych wapniem i witaminą D ma duże znaczenie dla jakości uzębienia na całe życie. Zęby, które w tym okresie są prawidłowo mineralizowane, pozostają bardziej odporne na próchnicę w wieku dorosłym.

Czy picie mleka może być groźne dla jamy ustnej?

Picie mleka na ogół jest korzystne, ale w pewnych sytuacjach może szkodzić. Największe ryzyko dotyczy picia mleka przed snem, zwłaszcza u dzieci. Jeśli po wypiciu mleka nie umyje się zębów, laktoza pozostaje na ich powierzchni przez całą noc. To sprzyja rozwojowi próchnicy i prowadzi do tzw. próchnicy butelkowej. Problem ten jest dobrze znany pediatrom i stomatologom dziecięcym. U dorosłych szkodliwość mleka jest niewielka, o ile zachowana jest prawidłowa higiena jamy ustnej. Niebezpieczne może być natomiast nadmierne spożycie mleka u osób z nietolerancją laktozy lub alergią na białka mleka. W takich przypadkach mleko nie szkodzi bezpośrednio zębom, ale może wpływać negatywnie na cały organizm, co pośrednio odbija się na zdrowiu jamy ustnej.

Bibliografia

• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464623004371
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10056336/