Chirurg szczękowo-twarzowy to lekarz specjalista, który zajmuje się leczeniem operacyjnym schorzeń i urazów twarzoczaszki, jamy ustnej, żuchwy, szczęki, stawów skroniowo-żuchwowych oraz tkanek miękkich w obrębie twarzy i szyi. To jedna z najbardziej wymagających dziedzin medycyny, łącząca elementy stomatologii, chirurgii ogólnej, onkologii, laryngologii oraz chirurgii plastycznej. Aby zostać chirurgiem szczękowo-twarzowym, niezbędne jest ukończenie zarówno studiów lekarskich, jak i stomatologicznych (w Polsce najczęściej w tej kolejności), a następnie odbycie kilkuletniego szkolenia specjalizacyjnego. Tak szerokie wykształcenie pozwala prowadzić kompleksowe leczenie pacjentów z wadami zgryzu, rozległymi urazami twarzoczaszki, nowotworami oraz powikłaniami po leczeniu stomatologicznym.
Korekta merytoryczna: dr n. med. Anna Leszczyszyn – lekarz stomatolog, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku lekarsko-dentystycznym.
Czym zajmuje się chirurg szczękowo-twarzowy?
Zakres działań chirurga szczękowo-twarzowego znacznie wykracza poza standardową chirurgię stomatologiczną. Specjalista tej dziedziny zajmuje się:
- leczeniem złamań i urazów twarzoczaszki (żuchwa, szczęka, oczodoły, kość jarzmowa),
- chirurgicznym usuwaniem zębów zatrzymanych, zębów nadliczbowych, zębów w nieprawidłowym położeniu,
- leczeniem operacyjnym wad zgryzu (chirurgia ortognatyczna),
- usuwaniem guzów, torbieli, zmian łagodnych i złośliwych jamy ustnej oraz struktur kostnych,
- zabiegami rekonstrukcyjnymi po resekcjach nowotworowych lub urazach,
- plastyką tkanek miękkich twarzy i jamy ustnej (np. wędzidełka, przetoki ustno-zatokowe),
- leczeniem powikłań po leczeniu stomatologicznym i implantologicznym,
- chirurgią zatok szczękowych i struktur sąsiednich,
- leczeniem stanów zapalnych głębokich, ropni oraz infekcji kości (osteomyelitis),
- diagnostyką i leczeniem zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego.
W niektórych przypadkach chirurg szczękowo-twarzowy uczestniczy również w leczeniu pacjentów onkologicznych, z rozszczepem wargi i podniebienia lub po ciężkich urazach komunikacyjnych.
Kiedy należy udać się do chirurga szczękowo-twarzowego?
Konsultacja z chirurgiem szczękowo-twarzowym jest konieczna w przypadku poważnych zaburzeń w obrębie twarzoczaszki, których leczenie wykracza poza możliwości stomatologa lub chirurga stomatologicznego. Do najczęstszych wskazań należą:
- złamania kości twarzy po urazach,
- powikłania po ekstrakcjach (np. przetoka ustno-zatokowa, pozostawiony korzeń),
- zaawansowane zapalenie kości i tkanek miękkich twarzy,
- rozległe zmiany chorobowe w obrębie jamy ustnej i twarzoczaszki,
- podejrzenie nowotworów tkanek miękkich lub kostnych,
- trudne przypadki zębów zatrzymanych lub zębów w nieprawidłowej pozycji,
- wady gnatyczne (np. progenia, retrogenia, asymetrie twarzy),
- potrzeba przeprowadzenia rozległych zabiegów rekonstrukcyjnych lub przeszczepów kości.
Do chirurga szczękowo-twarzowego kierują pacjenta najczęściej stomatolog, ortodonta, laryngolog, onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu.
Jak wygląda leczenie u chirurga szczękowo-twarzowego?
Leczenie może odbywać się zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i szpitalnych – w zależności od rozległości procedury oraz stanu ogólnego pacjenta.
Zabiegi mniej skomplikowane (np. chirurgiczne usunięcie zęba zatrzymanego) wykonywane są w znieczuleniu miejscowym, w gabinecie chirurgicznym. Operacje wad gnatycznych, resekcje guzów lub leczenie złamań wymagają hospitalizacji i znieczulenia ogólnego.
Przed zabiegiem chirurg przeprowadza szczegółową diagnostykę, zleca badania obrazowe (np. tomografię CBCT, rezonans), analizuje wyniki badań ogólnych i planuje procedurę z uwzględnieniem wszystkich ryzyk.
Po zabiegu pacjent objęty jest opieką pooperacyjną – często wielospecjalistyczną – obejmującą leczenie farmakologiczne, kontrole, fizjoterapię oraz dalsze planowanie leczenia protetycznego lub ortodontycznego.
Czym różni się chirurg szczękowo-twarzowy od chirurga stomatologa?
Chirurg szczękowo-twarzowy to lekarz z podwójnym wykształceniem – medycznym i stomatologicznym – który specjalizuje się w leczeniu chorób oraz urazów całej twarzoczaszki, a nie tylko struktur związanych bezpośrednio z zębami.
W odróżnieniu od chirurga stomatologicznego, który pracuje głównie w gabinecie stomatologicznym, chirurg szczękowo-twarzowy wykonuje również rozległe operacje w warunkach szpitalnych – wykonywane w znieczuleniu ogólnym, dostępu wewnątrzustnego i zewnątrzustnego oraz metod rekonstrukcyjnych.
Często zadawane pytania
Czy do chirurga szczękowo-twarzowego potrzebne jest skierowanie?
W placówkach NFZ – tak. W gabinetach prywatnych konsultacja może odbyć się bez skierowania, ale najczęściej poprzedza ją wizyta u innego specjalisty.
Czy chirurg szczękowy leczy tylko urazy?
Nie. Zajmuje się również nowotworami, wadami twarzoczaszki, infekcjami, torbielami, chorobami stawów i powikłaniami stomatologicznymi.
Czy wszystkie zabiegi wykonuje się w szpitalu?
Nie. Mniejsze procedury (np. usunięcie zęba zatrzymanego) mogą być przeprowadzane ambulatoryjnie, w znieczuleniu miejscowym.
Czy chirurg szczękowo-twarzowy może założyć implant?
Tak. Ma pełne kwalifikacje do prowadzenia leczenia implantologicznego, szczególnie w trudnych przypadkach z zanikiem kości.
Czy chirurg szczękowy współpracuje z ortodontą?
Tak. W leczeniu wad gnatycznych (np. progenii) planuje i wykonuje zabieg operacyjny, który uzupełnia terapię ortodontyczną.
