Lęk przed bliskością jest stanem emocjonalnym charakteryzującym się silnym dyskomfortem lub niepokojem w sytuacjach wymagających bliskości emocjonalnej, fizycznej lub intymnej z innymi. Czy lęk przed bliskością u mężczyzn występuje częściej? W jaki sposób wpływa na funkcjonowanie jednostki? Czy brak potrzeby bliskości zawsze stanowi problem? Czy istnieje test, żeby to sprawdzić?
Strach i lęk przed bliskością – czym jest?
Lęk przed bliskością jest emocjonalną reakcją charakteryzującą się unikaniem lub obawami związanymi z bliskimi relacjami interpersonalnymi. Zwykle owocuje trudnościami w ustanowieniu lub utrzymaniu bliskich związków, zarówno przyjacielskich, jak i romantycznych.
Przyczyny lęku przed bliskością są różnorodne i często złożone. Mogą wynikać z negatywnych doświadczeń z przeszłości, takich jak trudne relacje rodzinne, zranienia emocjonalne czy traumy związane z poprzednimi związkami. Ponadto brak potrzeby bliskości może być spowodowany niewiarą w siebie, niskim poczuciem wartości, strachem przed odrzuceniem lub utratą kontroli nad własnymi emocjami.
Lęk przed bliskością – objawy
Osoba dotknięta lękiem przed bliskością może unikać sytuacji, w których wymagana jest bliskość emocjonalna lub fizyczna z innymi ludźmi. Przejawia się to unikaniem rozmów o uczuciach czy wspólnej przyszłości, a także dotyku lub intymnych gestów.
Często osobom towarzyszy lęk lub niepokój w związku z potrzebą zaangażowania się lub zobowiązania się w relacjach interpersonalnych. Wówczas można odczuwać trudności w nawiązywaniu lub utrzymywaniu zdrowych relacji interpersonalnych, zarówno przyjacielskich, rodzinnych, jak i romantycznych. Te objawy z kolei wiążą się z niskim poczuciem własnej wartości czy obawami dotyczącymi odrzucenia lub zranienia emocjonalnego przez innych ludzi.
W skrajnych przypadkach lęk przed bliskością może prowadzić do izolacji społecznej i odosobnienia, co dodatkowo pogłębi uczucie samotności i dyskomfortu emocjonalnego.
Na szczęście terapia, wsparcie psychologiczne oraz praca nad samoświadomością i umiejętnościami komunikacyjnymi mogą pomóc osobom cierpiącym na lęk przed bliskością w pokonywaniu tych trudności, a także zmniejszyć objawy i nauczyć budowania zdrowych relacji z innymi.
Czy lęk przed bliskością u mężczyzn występuje częściej?
Lęk przed bliskością może dotykać osoby niezależnie od płci, jednak istnieją pewne badania sugerujące, że u lęk przed bliskością u mężczyzn może występować częściej niż u kobiet.
Kulturowe i społeczne normy często nakładają na mężczyzn presję związaną z byciem silnymi i niezależnymi od innych emocjonalnie. Dlatego mężczyźni mogą być mniej skłonni do wyrażania swoich emocji i potrzeb bliskości w obawie przed uznaniem za słabych lub niemęskich.
Wzorce wychowania mogą również sprawiać, że lęk przed bliskością u mężczyzn jest bardziej powszechny. Na przykład ci wychowani w rodzinach, gdzie emocje były traktowane jako oznaka słabości, mogą mieć trudności w radzeniu sobie z własnymi przeżyciami wewnętrznymi i wyrażaniem ich w relacjach z innymi. Co więcej, nawet na późniejszych etapach życia mężczyźni mogą doświadczać braku wsparcia, co byłoby pomocne w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi i nawiązywaniu zdrowych relacji z innymi.
Panowie często doświadczają presji sukcesu zawodowego i koncentrują się na osiągnięciach zawodowych, co może sprawić, że trudniej im znaleźć czas i przestrzeń na rozwijanie intymnych relacji, a przez to może rozwijać się lęk przed bliskością u mężczyzn.
Pamiętajmy, że mężczyźni, którzy doświadczyli traumy lub negatywnych doświadczeń w przeszłości, mogą mieć większe trudności w zaufaniu innym i otwarciu się na bliskość emocjonalną.
Warto jednak zaznaczyć, że lęk przed bliskością u mężczyzn nie jest gwarantowany. Ten strach dotyka jednostki niezależnie od płci. Co więcej, nie każde objawy muszą być widoczne u wszystkich. Z tego względu każdy przypadek należy traktować indywidualnie. Istnieją również mężczyźni, którzy potrafią wyrażać swoje emocje i potrzeby bez trudności. Ważne jest, aby podchodzić do tego zjawiska w sposób holistyczny i uwzględniać różnorodność wyjątkowych doświadczeń i potrzeb.
Jakie są przyczyny lęku przed bliskością?
Lęk przed bliskością może mieć różnorodne przyczyny, a wśród nich wymienia się przeżyte traumy i trudne doświadczenia z przeszłości. Doświadczenie zdrady, manipulacji, przemocy emocjonalnej czy fizycznej może prowadzić do utrwalenia lęku przed bliskością i sprawiać, że dana osoba będzie unikać nowych relacji lub wykaże trudności w zaufaniu innym.
Jak wspomniano wyżej, na rozwój lęku przed bliskością mogą również wpływać kulturowe oczekiwania i normy dotyczące płci. Często są one rozpowszechniane w domu rodzinnym już w trakcie dzieciństwa. Co więcej, doświadczenia jak brak wsparcia emocjonalnego w rodzinie, nadopiekuńczość, nadużywanie lub zaniedbanie, mogą również przyczynić się do późniejszych problemów na polu emocjonalnym i relacyjnym.
Osoby o niskim poczuciu własnej wartości mogą odczuwać lęk przed bliskością ze względu na obawy o odrzucenie, krytykę lub brak akceptacji przez innych. Takie wycofanie pozwala uniknąć ryzyka potencjalnych ran emocjonalnych.
Ponadto osoby mające trudności w wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb miewają problem z nawiązywaniem i utrzymywaniem zdrowych relacji. Z kolei rozwijający się brak umiejętności komunikacyjnych często prowadzi do konfliktów, frustracji i lęku przed intymnością.
Czasami brak potrzeby bliskości oraz związany z nim lęk może wynikać z nierealistycznych oczekiwań co do relacji międzyludzkich lub intymności, np. wymaganie, że partner będzie spełniał wszystkie potrzeby emocjonalne lub że relacja będzie idealna.
Również zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia osobowości, mogą być związane z lękiem przed bliskością.
Lęk przed bliskością – test
Poniżej znajduje się krótki test, czyli lista pytań dotyczących Twojego stosunku do bliskości w relacjach międzyludzkich. Proszę odpowiedzieć na każde pytanie, wybierając literę odpowiadającą najbardziej Twoim uczuciom i zachowaniom. Następnie, należy zsumować punkty za każdą odpowiedź, aby uzyskać wynik i odnieść się do interpretacji wyników.
Skala odpowiedzi:
- Zawsze
- Czasami
- Nigdy
Pytanie 1. Czy czujesz się komfortowo, gdy inni ludzie próbują być blisko Ciebie emocjonalnie?
Pytanie 2. Jak często unikasz fizycznego kontaktu z innymi ludźmi (np. przytulanie, uściski)?
Pytanie 3. Czy odczuwasz niepokój w sytuacjach, gdy musisz otwarcie wyrażać swoje emocje przed innymi?
Pytanie 4. Jak często unikasz angażowania się w długoterminowe relacje z innymi ludźmi?
Pytanie 5. Jak często odczuwasz niepokój lub niepewność w związku z intymnymi relacjami?
Suma punktów za odpowiedzi:
- Zawsze – 1 punkt
- Czasami – 2 punkty
- Nigdy – 3 punkty
Interpretacja wyników:
- 5-10 punktów: wysoki poziom lęku przed bliskością.
- 11-15 punktów: średni poziom lęku przed bliskością.
- 16-20 punktów: niski poziom lęku przed bliskością.
Pamiętaj, że powyższy test nie jest narzędziem diagnostycznym. Jeśli czujemy potrzebę zmierzenia swojego poziomu lęku przed bliskością, warto udać się do specjalisty. Terapeuta, psycholog bądź psychiatra przedstawi nam odpowiedni test. Przykładowo może użyć skal:
- Fear of Intimacy Scale (FOI), autorstwa Descutner i Thelena
- Engagement with Close Relationships Scale (ECRR), autorstwa Fraley’a i R. Heffernan
- Avoidance of Intimacy Scale (AIS), autorstwa Wilson
- Close Relationship Avoidance Questionnaire (CRAQ), autorstwa Collins i Reada
- Intimacy Avoidance Relationship Scale (IARS), autorstwa Gogol
- Relationship Closeness Anxiety Scale (RCAS), autorstwa Gainsa
Każdy wymieniony test służy do oceny różnych aspektów lęku przed bliskością w relacjach międzyludzkich i może być wykorzystywany zarówno w badaniach naukowych, jak i w praktyce terapeutycznej.
Brak potrzeby bliskości – czy to zawsze problem?
Brak potrzeby bliskości nie zawsze jest problemem, ale jego objawy mogą prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych i wpływać negatywnie na życie codzienne. Jedną z jego głównych konsekwencji jest to, że jest związany z problemami w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji interpersonalnych, a wreszcie do izolacji społecznej i samotności.
Co więcej, niektóre osoby mogą odczuwać niepokój i dyskomfort w sytuacjach wymagających bliskość emocjonalną lub fizyczną w związku z zaangażowaniem się w relacje interpersonalne lub komunikacją.
Lęk przed bliskością może wpływać na ogólną satysfakcję z życia osobistego i emocjonalnego. Prowadzi również do obniżonego poczucia własnej wartości i samooceny, np. osoby te mogą czuć się nieatrakcyjne lub niewystarczające.
Jednakże, nie każdy brak potrzeby bliskości jest problemem wymagającym interwencji terapeutycznej. W niektórych przypadkach jest przemijającym stanem, który nie zakłóca znacząco funkcjonowania jednostki. Jeśli sytuacja powoduje cierpienie emocjonalne, a objawy negatywnie wpływają na jakość życia, warto skonsultować się ze specjalistą ds. zdrowia psychicznego, który pomoże w identyfikacji problemu i zaproponuje odpowiednie wsparcie.
Źródła:
- Fear of intimacy in women: relationship between attachment styles and depressive symptoms. NIH. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15564790/
- Fear of intimacy among dating couples. NIH. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10804681/
- Fear of intimacy with helping professionals scale: reliability and validity of English and Mandarin versions. NIH. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22830935/
- Factors associated with fear of intimacy among a representative sample of the Lebanese population: The role of depression, social phobia, self-esteem, intimate partner violence, attachment, and maladaptive schemas. NIH. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31549436/
- Fear of Intimacy: Signs, Causes, and Coping Strategies. Verywell Mind. https://www.verywellmind.com/fear-of-intimacy-2671818
- Defining and Overcoming a Fear of Intimacy. Healthline. https://www.healthline.com/health/fear-of-intimacy
